تحقیق, عدم, علاقه, و, توجه, دانش, آموزان, در, كلاس, درس, تاريخ
مقدمه :
تاريخ سرگذشت گذشتگان و عبرت آموز آيندگان است . هر كشوري متعلق به تاريخ و گذشته خود است و حوادث رخ داده در آن ، پشتوانه فرهنگي آن كشور محسوب مي شود. فردي كه از گذشته تاريخي خود مطلع است ، از فرهنگ جامعه خويش دور نيست و در بطن آن زندگي مي كند و با كسب تجربه زندگي را براي خود هموار مي سازد.
عموماً كتب درسي تاريخ ، هميشه مملو از نام ها و اسامي پادشاهان ، وزيران ، سلسله ها و وقايعي است كه دانش آموزان بايد آنرا بخوانند و حفظ نمايند. در نتيجه عملاً در كلاسهاي تاريخ كاري جز بالا بردن سطح محفوظات انجام نمي گيرد و نقش معلم ، در حد داستان گويي و نقالي خلاصه مي شود.
دكتر صادق زيبا كلام در كتاب « سنت و مدرنيته» نحوه آموزش تاريخ را در جامعه ايران و اروپا با يكديگر مقايسه مي كند و مي گويد : در نظام آموزشي و پرورشي ما به مشتي حفظيات ، القائات و تحريفات سياه و سفيد ، بدون آنكه چراغي فرا روي نسل جوان ما ، براي شناخت و درك گذشته اش قرار دهد و كمكي در جهت ايجاد هويت براي زمان حالش بنمايد تقليل يافته است. در اروپا و امريكا ، آموزش تاريخ عبارت است از ايجاد و پرورش استعدادها و قوه تجزيه و تحليل گذشته .
پژوهنده نيز طي سالها تجربه بخوبي درك نموده كه دانش آموزان بطور كلي علاقه اي به درس تاريخ و كلاس تاريخ ندارند ، پس با شروع اين كار پژوهشي سعي مي كند راههايي جهت ايجاد علاقه و شوق در دانش آموزان ايجاد كند ، تا اين مشكل بزرگ را در كلاس درس
مرتفع سازد.
1 ـ 1 بيان موضوع :
مشكل اصلي كه پژوهنده با آن روبرو است ، عدم علاقه و توجه دانش آموزان در كلاس درس تاريخ مي باشد و جستجو براي يافتن راههايي جهت افزايش علاقمندي دانش آموزان به درس و كلاس تاريخ مهم ترين هدف پژوهنده مي باشد.
2 ـ 1 توصيف وضعيت موجود و تشخيص مسئله :
پژوهنده ليسانس تاريخ را در دانشكده ادبيات فارسي دكتر علي شريعتي شهر مشهد اخذ نموده است و حدود 17 سال سابقه كار دارد. هم اكنون در دبيرستان دخترانه صيرفي واقع در منطقه قاسم آباد ، شريعتي 9 ، تدريس مي كند. دبيرستان صيرفي تنها مدرسه موضوعي در استان خراسان و تا سال پيش ، در كل ايران مي باشد . مدرسه موضوع محوري ، مدرسه است كه كلاسهاي درس آن بر اساس موضوع درس ، مشخص شده است ، يعني ما در اين مدرسه كلاسهاي زير را داريم :
كلاس تاريخ ـ كلاس جغرافيا ـ كلاس زبان انگليسي ، كلاس زبان فارسي ـ كلاس ادبيات فارسي ـ كلاس عربي ـ كلاس ديني ـ كلاس قرآن ـ كلاس مطالعات اجتماعي ـ كلاس رياضي كلاس شيمي ـ كلاس فيزيك ـ كلاس زيست شناسي.
در طبقه دوم دبيرستان ، كلاسهاي رياضي ، فيزيك ، شيمي و زيست شناسي قرار دارد ، چرا كه آزمايشگاه فيزيك ، شيمي و زيست شناسي در اين طبقه واقع شده است. و بقيه كلاسها در طبقه سوم قرار دارد. مجموع اين كلاسها 13 كلاس مي شود. اين دبيرستان توسط خيري بنام آقاي صيرفي در سال 77 بنا شده است و داراي 3 طبقه ، حياط نسبتاً بزرگ با باغچه كاري در حاشيه آن ، كتابخانه و اتاق كامپيوتر و وسايل سمعي و بصري مي باشد. اين مدرسه دو نوبته است و در هر نوبت حدود 450 دانش آموز مشغول تحصيل مي باشند.
با وجود آنكه بعد از يكسال از افتتاح آن ، مديريت محترم دبيرستان ، شيوه نام گذاري كلاسها را بر اساس موضوع محوري قرار دادند و هر درس كلاس مخصوص بخود را دارد و در هر كلاس نيز كمد يا ويترين نسبتاً بزرگي با دربهاي شيشه اي نصب شده است و از ابتداي امر از كليه همكاران دعوت به همكاري نمودند تا در امر تجهيز اين كلاسها ، تهيه وسايل كمك آموزشي ، نقشه ، پوستر و … سهيم باشند ، ولي متاسفانه همكاران آن طور كه بايد از وجود اين كلاسها با امكانات موجود ، به نحو احسن استفاده ننمودند.
پژوهنده نيز به علت بيماري ، حدود چهار سال از تدريس معاف بود و بطور غير مستقيم در كادر اجرايي ، با دانش آموزان و ساير همكاران هم رشتة خود در تماس بود. در سال تحصيلي 82-83 ، پژوهنده دوباره به تدريس درس تاريخ مي پردازد و متوجه مي شود توجه و علاقه دانش آموزان نسبت به درس تاريخ نسبت به سالهاي قبل بسيار بسيار كم شده است. پژوهنده در ماه اول تحصيلي اين عدم علاقه و توجه را كاملاً در رفتار دانش آموزان ، نحوه نشستن ، گوش دادن و … آنان و نيز در آزمون اوليه ، مشاهده مي نمايد و حتي متوجه مي شود كه برخي از دانش آموزان نسبت به اين درس نه تنها هيچگونه علاقه اي نشان نمي دهند ، بلكه ، تعدادي نيز كاملاً از اين درس متنفر مي باشند و بالاجبار در كلاس حضور مي يابند.
پژوهنده مي داند كه تا دانش آموز را به درس و كلاس و كتاب تاريخ علاقمند ننمايد ، هر زحمتي را در كلاس بكشد ، بيهوده است و دانش آموزان اگر بخواهند فقط به خاطر حضور و غياب و يا نمرة قبولي ناپلئوني ، كلاس را تحمل نمايند ، نه تنها متن كتابها را طوطي واري حفظ خواهند نمود ، بلكه ارزش علمي و بار علمي براي آنان ندارد. پژوهنده به دنبال حل اين مشكل بر مي آيد كه چگونه علاقه مندي و توجه دانش آموزان را به درس تاريخ بيشتر نمايد ؟! مسلماً اگر دانش آموزان بدون هيچ رغبتي وارد كلاس شوند و هيچ انگيزه أي براي خواندن ، گوش فرا دادن و يادگيري درس نداشته باشند ، تلاش دبير در كلاس نه تنها مثمر ثمر نخواهد بود ،بلكه دانش آموزان روز به روز از اين درس منزجرتر شده و با همين ديدگاه وارد اجتماع مي شوند و دبير نيز به هدف اصلي آموزش تاريخ ، عبرت آموزي از تاريخ گذشتگان ، نخواهد رسيد.
به نظر پژوهنده بايد راه هايي باشد تا در اين وضع موجود تغييري حاصل نمايد ، او معتقد است بايد در بيان دبير ، طريقه درس دادن ، حتي محيط و فضاي آموزشي يك تحولي ايجاد كند تا در دانش آموز نيز تحول ايجاد شود ، اينها لازم و ملزوم هم هستند. اكنون پژوهنده ، با توجه به اهدافي كه دارد به دنبال گردآوري شواهد مي پردازد.
3-1 گردآوري اطلاعات ( شواهد 1)
در آزمون به عمل آمده در كلاس ، نمرات دانش آموزان بسيار بسيار ناراحت كننده بود و بيش از نيمي از دانش آموزان نمرة زير 12 آورده بودند.
مشاهده ظاهر بي توجه ، خسته ، بي علاقه كاملاً در دانش آموزان مشهود بود. پژوهنده متوجه شد در هنگام تدريس ، حواس اكثر آنان ، جاي ديگر است و با علاقه و توجه لازم به درس گوش فرا نمي دهند .اين مشاهدات با پرسش از درس تدريس شده ، در پايان كلاس و عدم پاسخگويي به سوالات از سوي دانش آموزان ، قطعي شد و اين امر را براي پژوهنده مسلم نمود كه دانش آموزان توجهي به درس نداشته و ندارند.
بعد از مشاهده جو حاكم بر كلاس ، ثبت نمراتي بسيار پايين ، پژوهنده درصدد مصاحبه با دانش آموزان بر مي آيد تا شايد علل اين عدم علاقه را دريابد .
نمونه هايي از چندين مصاحبه :
مصاحب