معارف اسلامی و الهیات

نماز آیات نمازی است که به هنگام رخ دادن حوادث طبیعی مانند خورشیدگرفتگی (کسوف)، ماه‌گرفتگی(خسوف)، زلزله و نیز هر پدیده‌ای طبیعی‌ که موجب ترس بیشتر مردم شود مانند بادهای زرد و سرخ واجب می‌شود.  آیات جمع «آیه» یا «آیت» به معنای علامت و نشانه است و در روایتی خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی از نشانه‌های خدا دانسته شده است.در روایات از نماز آیات با این عنوان، یعنی صلاةالآیات یاد نشده است؛ بلکه با عنوان «صلاةالکسوف» از آن نام برده شده است؛ اما در کتاب‌های فقهی هر دو عنوان برای آن بکار رفته است. علت نام‌گذاری این نماز به نماز آیات، احتمالاً این است که انسان این پدیده‌ها را نشانه قدرت خدا و مالکیت او بر همه چیز بداند.

 

مقدمه

پیشینه

وقت نماز آیات

نحوه خواندن نماز آیات

مستحبات نماز آیات

احکام نماز آیات

استنباط از هماورد عواملى چند در يك فرايند ذهنى و كنكاش انديشه اى پديد مى آيد. دسته بندى اين عوامل و سنخ شناسى آنها از پيچيدگى بررسى اين پديده مى كاهد وراه رابراى تلاش هاى منضبط و تعريف پذير، هموار مى سازد. سنخ شناسى اين عوامل به رمز گشايى فرايند استنباط كمك مى كند تا ادراكى روشن تر وكاربردى تر از واژه استنباط و نقش آن در فقه پديد آيد. اين عوامل را مى توان به سه سنخ كلى تقسيم كرد: عواملى كه تكوين آنها در فراسوى دقت و ذهن خود آگاه مستنبط شكل مى گيرند وبى آن كه از آنها براى شركت در فرايند استنباط، دعوتى به عمل آيد، همانند اوضاع جوى برشكل گيرى استنباط تاثيرات مهمى بر جاى مى گذارند. نگاره هاى پستوخانه ذهن آدمى چارچوب هايى محكم و استوار هستند كه رهيدن از آنها به صورت مطلق هرگز ميسر نيست و خواسته يا ناخواسته فرايند استنباط، پا در بند آنها دارد. اما اين كه پيش فرض ها و عوامل نامريى و امورى مانند آنها چگونه شكل مى گيرند و تحت چه اوضاعى فربه مى گردند و نيز چسان مى توان از نقش آنها هر چند محدود رهيد وچندين پرسش اساسى ديگر، سوالاتى هستند كه درحوزه دانش هر مونوتيك جاى مى گيرند. رواياتى نيز در دست است كه به فهم شناسى و مراحل آن توجه نشان داده است. طرح اين سنخ از عوامل و بررسى تطبيقى روايات ياد شده و اصول دانش هر مونوتيك ضرورتى تام دارد كه در جاى ديگر بدان بايد پرداخت.  انديشه هايى كه آشكارا در سرسراى ذهن مستنبط، جولان مى كنند و شخص ازحضورآنها آگاهى مى يابد اگر چه بسيارى از اوقات بى آن كه بخواهد اين عوامل را در ذهن خود فعال مى بيند. از اين انديشه ها مى توان با نام وجدانيات يا به تعبير بهتر وجدان فقهى ياد كرد. وجدان فقهى با معنايى فارغ از جلوه هاى اخلاقى كه وجدان اخلاقى نام گرفته است درقاموس فقه شكل مى گيرد. وجدان فقهى مجموعه اى از ارتكازات، ذوق فقهى، انصراف شناسى و را شامل مى شود.  قواعد رايج و كد گذارى شده كه در واقع تحت كنترل آگاهانه و مستقيم مستنبط، شكل مى گيرند. ميزان خود آگاهى و دخالت مستنبط در قبال اين قواعد بالا است و با تشخيص موضوع هريك، نسبت به فراخوانى و به كارگيرى آنها، اقدام مى ورزد مانندقواعد اصاله الاباحه، اصاله البرائه، استصحاب، عموم و خصوص و…
مجموعه اى كه از آن با نام وجدان فقهى ياد مى كنيم، گاه به كانون اختلاف در فقه در آمده است و بسيارى از اختلاف نظرها ياعدم دست يابى متقابل به فهم نكته طرف ديگر را سبب شده است.

نقش انصراف در استنباط و ضوابطى در باره آن
آيا وجدانيات فقهى ضابطه پذيرند؟
آيا ضابطه مند كردن وجدانيات فقهى لازم يا مفيد است؟
انصراف
نگاهى به پيدايش و تاريخ تطور انصراف
مرحله اول: پيدايش انصراف
مرحله دوم: پيدايش واژه هايى چند
اضافه كردن انصراف به اطلاق
مرحله سوم: حركتى نو در بازگشايى پرونده انصراف و بازشناسى جايگاه آن در اصول واستنباط
ويژگى هاى مرحله سوم
جداسازى دو انصراف ناشى از غلبه و ناشى از استعمال
وضعيت بررسى انصراف دراصول
جايگاه اصولى بحث
وضعيت كيفى و كمى بحث انصراف در اصول
تفاوت گذارى نظرى ميان عموم و اطلاق در برابر انصراف
توجه به انصراف ناشى از مناسبات حكم و موضوع
اقسام انصراف
اقسام انصراف غير عارضى
انصراف ناشى از چيرگى وجود
توضيح و تعريف انصراف ناشى از غلبه
بررسى اعتبار انصراف ناشى از غلبه
دليل قائلان به عدم اعتبار
نقد و بررسى:
اقسام انصراف ناشى از غلبه
انصراف ناشى از فزونى استعمال
بررسى اعتبار
اقسام انصراف ناشى از فزونى استعمال
انصراف ناشى از شرايط ويژه و تبديل مصداق به شان نزول
بررسى اعتبار
انصراف ناشى از نبود برخى از مصاديق در زمان صدور
اقسام انصراف عارضى
انصراف ناشى از ريشه دارى حكم در ارتكاز عقلايى
انصراف ناشى از تعميم ناپذيرى موضوع نسبت به مصداقى كه موضوع يك حكم ارتكازى مخالف، قرار گرفته است
حكم ارتكازى از نوع ارتكاز عقلايى باشد
حكم ارتكازى از نوع ارتكاز متشرعى باشد
انصراف ناشى از مناسبات حكم و موضوع
تفاوت منشا انصراف در دو انصراف عارضى و غير عارضى
انصراف بدوى

توجه به معنی لغوی الفاظی که در شرع یا عرف مثلا معنی خاصی پیدا کرده است بصیرت بیشتری برای درک صحیح آن معنی خاص بوجود می‌آورد، به طور مثال اگر بدانیم که لفظ دین در لغت به معنی تسلیم، عادت، عبادت، طاعت، خواری، حساب، قهر و غلبه، پادشاهی، حکم، تدبیر، توحید، پارسایی، قضاء و غیره می‌باشد از دین اسلام یا دین موسی یا مسیح، معنی کامل‌تر و جامع‌تری را می‌فهمیم تا این که فقط بدانیم دین مجموعۀ حقایق و احکامی است که بر پیغمبری وحی شده است.همچنین لفظ فسق را می‌دانیم که در قرآن و حدیث هم در کفر و هم در مطلق گناه بکار رفته است ولی وقتی دانستیم معنی اصلی کلمه «بیرون آمدن خرمای تازه از پوستش» می‌باشد حتی راغب در مفرداتش می‌گوید «در کلام عرب فاسق هیچگاه در وصف انسان نیامده است».بدیهی است با دانستن معنی لغوی فسق روشن‌تر و بهتر درک می‌کنیم که گناهکار یا کافر با خروج از حکم شرع، و مقتضای فطرت، در حقیقت از لباس انسانیت و شعار آدمیت بیرون رفته است. پس چنین نیست که استعمال فاسق در گناهکار حقیقت و در کافر مجاز باشد یا بر عکس، بنابراین لازم است نخست به معنی لغوی وحی توجه کنیم:
معانی‌ای که کتب لغت برای وحی آورده‌اند عبارت است از: اشاره کردن، قاصدی فرستادن، در نهان با کسی سخن گفتن، چیزی را به کسی القا کردن تا آن را بداند، کاری به شتاب کردن، الهام، کتابت و غیره و گفته‌اند بعداً در آنچه خداوند به پیغمبران القاء می‌کند غلبه یافته است.راغب که در مفردات منحصر ا لغات و الفاظ قرآن را آورده در معنی وحی می‌گوید: «اصل وحی اشارۀ سریع است، و برای متضمن بودن معنی سرعت به کاری که سریعاً انجام یابد (امر وحی) می‌گویند و نیز به سخنی که به طور رمز یا تعریض ادا شود و گاهی به آواز مجرد از ترکیب (خالی از حروف و الفاظ) و به اشاره با بعضی اعضاء (با دست و چشم و سر و غیره) و به کتابت و وسواس هم گفته می‌شود، همچنین به کلام خدا که به انبیاء و اولیاء القا می‌شود وحی می‌گویند، و آن بر حسب آیۀ کریمۀ و ما کان لبشر الخ بر چند گونه است:یا به واسطه فرستاده‌ای است که شخص دیده و سخنش شنیده شود مانند تبلیغ جبرئیل برای پیغمبر در صورتی معین، یا با شنیدن کلام است بدون معاینه مانند شنیدن موسی گفتار خدا را، یا با القاء مطلب در قلب است چنانچه پیغمبر فرمود: «همانا روح‌القدس در قلبم دمید» یا با الهام است مانند: «به مادر موسی وحی کردیم که فرزندت را شیر بده» یا به تسخیر یعنی بکار واداشتن است مانند وحی به زنبورعسل یا به خوابیدن است که پیغمبر فرمود: «وحی و نوبت منقطع است ولی اخباری که مؤمن بشارت آنها را در خواب می‌گیرد و می‌بیند باقی است».بر این سه نوع اخیر (الهام و تسخیر و خواب) لفظ وحی (الاوحیا) در آیه دلالت دارد و بر شنیدن سخن بدون رؤیت لفظ و بر تبلیغ جبرئیل در صورت معین جملۀ (اویرسل رسولا فیوحی) این بود جمیع انواع وحی». راغب بعد از این بیان توضیح می‌دهد که در هر مورد دیگری که از قرآن که لفظ وحی آمده باید بر یکی از معانی مذکور حمل شود، مثلا وحی به حواریین یا به واسطۀ عیسی یا به معنی الهام خواهد بود، و وحی به آسمان‌ها یا وحی به اهل آنها یا تسخیری است و همچنین.
فرق میان وحی و الهام

معنی وحی
فرق میان وحی و الهام
نبوت
فرق میان نبی و رسول
موارد استعمال وحی در قرآن
وحی به آسمان و زمین
نکتۀ لطیف
وحی به زنبور عسل
توضیحی دربارۀ آیۀ اول
راجع به قسمت اول آیۀ دوم (ثم کلی الخ)
قسمت دوم آیۀ دوم (فاسلکی الخ)
قسمت سوم آیه یا نتیجه
مشکلات حل ناشده
حشرات دیگر
مورچه
موریانه
عنکبوت
نامگذاری شگفت
ارتباط این نام‌ها با مسألۀ وحی
موقعیت آیۀ سورۀ نمل
موقعیت آیۀ سورۀ عنکبوت
نتیجۀ بحث
وحی به فرشتگان
وحی از زبان خود وحی

وحيانى بودن ساختار قرآن در نظام واژگانى, چگونگى چينش جمله ها و آيه ها و نيز قالب مصحفى آن, زيربناى بسيارى از بحث هاى قرآنى را پى ريزى مى كند; و پرده بردارى ازمعانى رازهاى آن, مى طلبد كه بدانيم چه مقدار از اين ساختار, وحيانى و از سوى خداوند است و چه مقدار مسلمانان صدر اسلام و مردمان پس از آنها در آن نقش داشته اند. روشن است كه هر چه قلمرو وحيانى بودن گسترده تر باشد, قلمرو نكته سنجى و تيزبينى در اين نظام واره آسمانى بازتر خواهد  بود.در اين گفتار به يارى خدا قصد آن داريم تا به بررسى چگونگى سامان يابى و كامل شدن نظام كنونى آن در دوران رسالت پيامبراكرم(ص) بپردازيم و اثبات كنيم كه ساختار كنونى قرآن چه در انتخاب واژگان و نظم دهى آنها به صورت آيات و چه در تنظيم آيه ها ضمن سوره هاى كوچك و بزرگ و چه در مرتب كردن سوره ها به صورت مصحف مستند به وحى الهى است.ساختار كنونى قرآن كه از آغاز در ميان مسلمانان متداول بوده بدين صورت است كه از 114 سوره تشكيل يافته و هر سوره به واحد هاى كوچك ترى به نام آيه تقسيم مى شود و تعداد اين آيات در سوره ها متغير است; كوچك ترين سوره (كوثر) سه آيه و بزرگ ترين آن (بقره) 286 آيه دارد. آيه ها نيز برابر نظام ويژه اى از واژه ها و تركيب ها تشكيل مى شوند كه حجم واژگانى آنها متفاوت است; از يك واژه مانند (مدهامّتان) (رحمن/64) آغاز شده و تا حجم يك صفحه نيز مى رسند (بقره 282).ترتيب سوره هاى قرآن بدين گونه است كه بجز سوره (فاتحة الكتاب) كه آغازگر قرآن است, از بزرگ ترين سوره شروع و به طور تقريبى هر چه به انتهاى قرآن پيش مى رويم ازحجم آيات كاسته شده و سوره ها كوچك تر مى گردند و به سوره (ناس) ختم مى شود.

وحياني بودن ساختار قرآن
وحيانى بودن ترتيب سوره ها
توقيفى بودن ترتيب سوره ها
نظريه اجتهادى بودن ترتيب سوره ها
وحيانى بودن ترتيب برخى سوره ها
امكان تدوين سوره ها به شكل مصحف

چنانكه اهل تاريخ و جمعى از مفسرين در تفسير آيه مباركه:
لتجدن اشد الناس عداوة للذين آمنوا اليهود و الذين اشركوا و لتجدن‏اقربهم مودة للذين آمنوا الذين قالوا انا نصارى…» (1) گفته‏اند: پس از آنكه رسول خدا(ص)فشار و ستم بسيار مشركان‏قريش را بر مسلمانان مشاهده نمود و ناتوانى خود را از كمك به‏ايشان و دفع ستم از آنها ملاحظه كرد دستور هجرت به حبشه رابه ايشان داد و در صدد بر آمد تا بدين وسيله آنها را از شر دشمنان‏آسوده سازد.متن دستور آنحضرت را در اينباره به دو گونه نقل‏كرده‏اند. نقل اول-روايتى است كه ابن هشام و طبرى و ابن اثير وديگران نقل كرده‏اند كه متن آن چنين است كه بدون ذكر سندگفته‏اند:چون رسول خدا آن وضع را ديد به آنها فرمود:
«لو خرجتم الى ارض الحبشة فان بها ملكا لا يظلم عنده احد،و هى ارض صدق حتى يجعل الله لكم فرجا مما انتم فيه…» (2) . يعنى-خوب است‏به سرزمين حبشه برويد كه در آنها پادشاهى است‏و در كنار او به كسى ستم نمى‏شود،و آنجا سرزمين راستى است،تاوقتى كه خداوند گشايشى براى شما از اين وضعى كه در آن بسر مى‏بريدفراهم سازد و… نقل دوم-نقلى است كه در تفسير مجمع البيان نيز بطور مرسل‏نقل كرده و گفته است:رسول خدا(ص)هنگامى كه آنوضع رامشاهده نمود به آنها دستور خروج بسر زمين حبشه را داده

فهرست مطالب:
دستور هجرت به حبشه
چرا هجرت به حبشه؟
اهداف هجرت‏به حبشه
هجرت به حبشه در دو مرحله:
هيئت تحقيقى مسيحيان
هيئت اعزامى قريش
موضع‏گيرى قريش در اين دوران

واقعه غدیر از مهمترین وقایع تاریخ اسلام است که حضرت محمد(ص) هنگام بازگشت از حجه الوداع در هیجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری قمری در مکانی به نام غدیرخم، امام علی (ع) را ولی و جانشین خود معرفی کرد و حاضران که بزرگان صحابه نیز در میان‌شان بودند در آنجا با امام علی (ع) بیعت کردند. حضرت محمد(ص) و دیگر معصومان این روز را عید خوانده‌اند و مسلمانان، بویژه شیعیان این روز را جشن می‌گیرند.پس از اعلان عمومی، مهاجرین و انصار و قبایل اطراف مدینه و مکه و حتی بلاد یمن و غیر آن به سوی مکه سرازیر شدند تا جزئیات احکام حج را شخصاً از پیامبرشان بیاموزند و در اولین سفر رسمی حضرت، به عنوان حج شرکت داشته باشند. حضرت فرموده بودند که امسال سال آخر عمر من است و این می توانست باعث شرکت همه جانبه مردم باشد.

فهرست مطالب:

مقدمه

آغاز سفر حج

خطبه غدیر

اقدامات عملی بر فراز منبر

لقب امیرالمؤمنین

ظهور جبرئیل در غدیر

معجزه غدیر

پایان مراسم غدیر

واژه
اخلاق در لغت به معنای سرشت و سجيه به کار می روند؛ اعم از سجایای نيکو و
پسندیده یا سجایای زشت و ناپسند .صفات و ویژگيهای پایدار در نفس که موجب می
شوند کارهایی متناسب با آن صفات، به طور خودجوش و بدون نياز به تفکر و
تأمل، از انسان صادر شود. فرااخلاق به بررسی تحليل و فلسفی درباره مفاهيم و
احکام اخلاقی می پردازد.موضوع این نوع پژو هش، مفاهيم و جملاتی است که در
اخلاق هنجاری مورد بحث قرار می گيرند.وظيفه اصلی در این نوع پژوهش، بررسی
معنای خوب و بد و تحليل گزاره های مورد بحث از قبيل : ‘سقط جنين خوب است،
یا سقط جنين بد است ‘می باشد.

مقدمه (معناشناسی و جایگاه اخلاق کاربردی)

 فصل اول (اخلاق دانش‌اندوزی)

فصل دوم (اخلاق پژوهش)

فصل سوم اخلاق نقد (شیوه‌های اخلاقی مواجهه با اندیشه‌ها) 

فصل چهارم (اخلاق معیشت)

فصل پنجم (اخلاق معاشرت)

فصل ششم (اخلاق جنسی)

فصل هفتم  اخلاق سیاست (اخلاق زمام‌داری)

فصل هشتم (اخلاق مناظره و گفتگوی علمی) 

واژه اخلاق در لغت به معنای سرشت و سجيه به کار می روند؛ اعم از سجایای نيکو و پسندیده یا سجایای زشت و ناپسند .صفات و ویژگيهای پایدار در نفس که موجب می شوند کارهایی متناسب با آن صفات، به طور خودجوش و بدون نياز به تفکر و تأمل، از انسان صادر شود. فرااخلاق به بررسی تحليل و فلسفی درباره مفاهيم و احکام اخلاقی می پردازد.موضوع این نوع پژو هش، مفاهيم و جملاتی است که در اخلاق هنجاری مورد بحث قرار می گيرند.وظيفه اصلی در این نوع پژوهش، بررسی معنای خوب و بد و تحليل گزاره های مورد بحث از قبيل : ‘سقط جنين خوب است، یا سقط جنين بد است ‘می باشد.

مقدمه (معناشناسی و جایگاه اخلاق کاربردی)

 فصل اول (اخلاق دانش‌اندوزی)

فصل دوم (اخلاق پژوهش)

فصل سوم اخلاق نقد (شیوه‌های اخلاقی مواجهه با اندیشه‌ها) 

فصل چهارم (اخلاق معیشت)

فصل پنجم (اخلاق معاشرت)

فصل ششم (اخلاق جنسی)

فصل هفتم  اخلاق سیاست (اخلاق زمام‌داری)

فصل هشتم (اخلاق مناظره و گفتگوی علمی) 

انسان همیشه در معرض وسوسه هاى شیطانى است و شیاطین جن و انس کوشش دارند در قلب و روح او نفوذ کنند، هر قدر مقام انسان در علم بالاتر رود و موقعیت او در اجتماع بیشتر گردد، وسوسه هاى شیاطین شدیدتر مى شود تا او را از راه حق منحرف سازند و با فساد عالمى عالمى را بر باد دهند.

سوره کوثر به حضرت محمد (ص) به عنوان یک سرمشق و پیشوا و رهبر دستور مى دهد که از شر همه وسوسه گران به خدا پناه برد.

سوره کوثر در مکه نازل شده است. این سوره 2 بار نازل شده یک بار در مکه و بار دیگرى در مدینه، اما روایاتى که در شأن نزول این سوره وارد شده، قول مشهور را که این سوره مکى است تایید مى کند.

در شأن نزول سوره کوثر: ((عاص بن وائل)) که از سران مشرکان بود، حضرت محمد(ص) را به هنگام خارج شدن از مسجد الحرام ملاقات کرد، و مدتى با حضرت محمد (ص) گفتگو نمود، گروهى از سران قریش در مسجد نشسته بودند و این منظره را از دور مشاهده نمودند، هنگامی که ((عاص بن وائل)) وارد مسجد شد به او گفتند: با کی صحبت مى کردى؟ گفت: با این مرد ((ابتر))!