فرآیند و نظریه ها

ارکان خانواده درمانی یا مشاوره خانواده راهبردی درمان راهبردی میلتون اریکسون ،الگوی درمان کوتاه مدت موسسه پژوهش روانی ،درمان ساختاری مینوچین ،نظریه سایبرنتیک گریگوری باتسون و نظریه ارتباط دان جکسون است.

 در خانواده درمانی راهبردی اعتقاد بر این است که همه خانواده‌ها یک سلسله مراتب طبیعی وجود دارد که در آن والدین و مراقب آن به عنوان رهبران نقش‌آفرینی می‌کنند وقتی سلسله مراتب خانواده دچار عدم تعادل می گردد مسائل و مشکلات خود را نشان می‌دهند بنابراین درمانگر باید از طریق آموزش چگونگی رهبری به والدین به سازماندهی مجدد آن بپردازد وقتی تعادل طبیعی ایجاد شد خانواده پیشرفت می‌کند و مسائل از بین میرود.

 مشاوره خانواده ساختاری یا خانواده درمانی ساختاری به وسیله سالوادور مینوچین و همکارانش در دهه ۱۹۶۰ ایجاد گردید مینوچین یک آرژانتینی یهودی بود که با برخورداری از یک زمینه روانپزشکی کودک در اوایل دهه ۱۹۵۰ وارد حوزه خانواده درمانی شده بود.

 در خانواده درمانی ساختاری خانواده خاستگاه هویت در نظر گرفته می‌شود یعنی محیطی که در آن فرد دو جزء اساسی هویت یعنی فردیت و حس تعلق را شکل می‌دهد اعضا یاد می‌گیرند که می‌توان در عین ارتباط با دیگران وجه تمایز و تفاوت را با آن ها داشته باشند و اجرای رضایتنامه این کارکرد می‌تواند بستر مناسبی برای پرورش سلامت باشد‌.

ویرجینیا ستیر  مبدع رویکردی در مشاوره خانواده یا خانواده درمانی است که تحت عناوین مختلفی نظیر الگوی رشدی ستیر، الگوی ارتباطی ستیر ،الگوی فرآیند اعتباریابی انسان ،خانواده درمانی تجربیاتی ستیر، الگوی انسان گرایی ستیر و درمان نظام‌مند تغییر ستیر از آن یاد می‌شود.

 ستیر به دنبال بهبود کیفیت ارتباطات و تعاملات افراد در درون ساختار خانواده بود و معتقد بود که ادراکات هیجانات و اعمال مراجعات با پویایی‌های آنها در واحد خانواده مرتبط است لذا باید شناسایی و آنها پرداخته شود.

ویتاکر در اوایل ۱۹۴۳ همراه کردن فرزندان و همسران را در جلسه مشاوره گسترش داد این اقدام از سه مفهوم نشأت گرفت استفاده از درمان مشترک، بازی و عاطفه. در خانواده درمانی رابطه همکاری نزدیک ویتاکر با مالون و وارکینتین جزئیات فرایند و تکنیک درمان مشترک در خانواده درمانی را ایجاد کرد.

 تاکید ویتاکر بر نقش عواطف که به شدت از آن دفاع شده بود تاکید کلیدی در روان درمانی روان پویایی بود نقش بازی در درمان به شکل خاصی همسو با مکتب روانشناسی خود و روان تحلیلی است جایی که کارکردهای رها از تعارض خود و تکمیل جنبه‌های متعارض و مشکل‌ساز فرد جنبه‌های مهمی از شخصیت فرد محسوب می شود.

مشاوره و درمان شناختی رفتاری تلفیق رویکردهای رفتاری و رویکردهای شناختی است درمان شناختی رفتاری با اینکه نسبت به سایر درمانهای سنتی حوزه جدیدی از درمان روانشناختی است ولی با اینها با رشد سریعی که در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ داشته است توانسته در بین متخصصان بالینی و مشاوران جایگاه ویژه ای پیدا کرده و روز به روز بر رشد و توسعه خود بیافزاید.

 مشاوره خانواده شناختی رفتاری با نظریه سیستم ها نیز هماهنگ است و شامل این فرضیه می شود که اعضای خانواده به طور همزمان ولی دیگر تأثیر می‌گذارند و تأثیر می‌پذیرد رفتار یکی از اعضای خانواده موجب بروز رفتار ها شناخت ها و هیجان ها در سایر اعضا می گردد و بلعکس.

گروه سیستمی میلان با انگیزه نارضایتی از درمان فردی در بهبود اختلالات توسط چهار روانپزشک در شهر میلان ایتالیا شکل گرفت کندی فرایند و عدم نتیجه رضایت بخش آنها را برانگیخت تا روش متفاوتی را در درمان عملی خلق کند.

 مدل میلان روش جدیدی را برای نگرش به خانواده ارائه کرد در سراسر درمان و به طور سیستماتیک بر درچه خانواده در طول زمان تاکید می‌کرد و تلاش می‌کرد تعیین کند خانواده‌ای که با مشکل به درمان می‌آید چگونه تلاش می‌کند تا آن را حل کند به علاوه بر مفهوم جدید بی طرفی درمانگر برای خانواده درمانی نگرانی از ماهیت مستقیم خانواده درمانی راهبردی و خانواده درمانی ساختاری ناراضی بودند خوشایند بود.

 گروه چهار نفره اولیه میلان دو سبک را با تعهد نسبت به رویکرد راهبردی اساسی و اولیه در پیش گرفتند که یکی با تاکید بر طراحی مداخلات برای چالش با سیستم و باورهای خانواده و مختل کردن بازی های خانوادگی فعالیت می کرد و دیگری مقید به رویکرد سازه گرایی اجتماعی مشارکتی با تاکید بر معنای ضمنی مثبت و سوالات حلقوی برای نوسازی سیستم باورهای فرد می باشد این گروه سازه  گرایش اجتماعی بیشترین تاثیر را بر آمریکای شمالی انگلستان و ایرلند داشته است.

مشاوره خانواده یا خانواده درمانی هیجان مدار رویکردی انتقادی و کوتاه مدت است که تمرکز آن برای کمک به زوجین در ایجاد رابطه نزدیک است به صورتی که وضعیت دلبستگی ایمن را برای فرد ایجاد کند. در عمل EFT  ترکیبی از دو موضوع مختلف است اول تمرکز بر اینکه مردم چطور در ارتباطات نزدیک شان تجربه‌های هیجانی شان را شکل می دهند و دوم اینکه چه الگوهای تعاملی کیفیت ارتباطشان را شکل می‌دهد.

درمان راه حل محور توسط دی شازر و اینسو کیم برگ و برگ  و دولان و همکارانش در مرکز خانواده درمانی کوتاه مدت میلواکی بنیان نهاده شد.

 از دیدگاه درمان راه حل محور مهم ترین تفاوتی که بین خانواده های طبیعی با خانواده های مشکل دار وجود دارد این است که خانواده های مشکل دار الگوهای تعاملی تکراری  دارند که مشکل در آنها حل نمی شود و افراد بدون اینکه متوجه باشند رفتارهای را نشان می دهند تا مشکل کاهش یابد در حالی که هیچ تغییری در کاهش و حل مشکل ایجاد نمی شود. در صورتی که در خانواده های طبیعی اگر مشکلی به وجود بیاید به دنبال راه حل هایی می گردند که بتوانند باعث کاهش حل مشکل شود

مشاوره خانواده روانی آموزشی از یک سبک پژوهش تجربی نشود گرفته است که نشان می‌دهد افراد خاص از لحاظ ژنتیکی و ارثی مستعد ابتلا به مشکلات روانی مثل اسکیزوفرنی و اختلالات خلقی هستند و روند این اختلالات تحت تاثیر سطح استرس و حمایت در دسترس در محیط های روانی مشکل‌ساز و حاد برای این بیماران آسیب پذیر قرار می گیرد. مداخلات خانواده محور روانی آموزشی به اعضای خانواده کمک می‌کند که عوامل تأثیرگذار در سبب شناسی و شناخت بیماری را درک کند و روندی را که یک عضو خانواده با یک مشکل روانی خاص مواجه می‌شود بشناسد و اعضای خانواده مهارتهای مورد نیاز را آموزش دهند تا برای فرزندان و همسر آسیب پذیر شان یک محیط خانوادگی با حمایت بهینه فراهم کند

 مشاوره خانواده روانی آموزشی در خانواده های مورد استفاده قرار می گیرد که عضوی با نشانه‌های فیزیکی برجسته دارند و گاهی اوقات از این مشاوره به عنوان مشاوره خانواده پزشکی یاد می شود.

از دیدگاه روایت زمانی زندگی فرد دچار مشکل می شود که سبک زندگی افراد بر اساس داستان هایی از خود افراد یا دیگران طراحی شده است تناسب زیادی با تجارب زندگی آنها نداشته باشد در واقع جنبه‌های مهمی از تجربه زندگی شان ممکن است با روایت‌های غالب آنها در زندگیشان تضاد داشته باشد.

 در روایت درمانی برای حل مشکلات به دنبال ایجاد فضای آزادی هستند که فرد بتواند نسبت به روایت‌های قبلی‌اش امکان انعطاف تغییر و اصلاح داشته باشد در این صورت فرد متوجه می‌شود که مشکلات قبلی اش به خاطر روایت‌های غالب در زندگی‌اش بوده و مشاور به او کمک می کند تا با استفاده از خلاقیت داستان‌های دیگری را برای ادامه زندگی اش بسازد که هم با شخصیت و تجارب زندگی از تضاد جدی نداشته باشد و هم مشکل کنونی در آن وجود نداشته باشد.