تحقیق, نقش, مجلات, و, کتابهای, کمک, آموزشی, در, تدریس
نقش مجلات و کتابهای کمک آموزشی در تدریس
‘ هر طفلي به محض اين كه به زبان مي آيد، برحسب يك تعليم الهي هرچه را مي بيند از حقيقت و سبب آن جويا مي شود و كشف ماهيت آن را مي خواهد. اگر مربيان و معلمان او دانا باشند و حقايق هر چيزي را به او خاطر نشان كنند، به همان طور آن نهال انسانيت كه تازه از دل او سر برزده است، نشو و نما گرفته، ميوه سعادت و كام دل بار مي آورد و آنچه از كمال منتظر و سعادت اصلي خداوند متعال درباره او به اراده ازلي مقدر فرموده به آن مايل مي گردد. ولي اگر به عكس، مربيان و اولياي آن طفل بيچاره، به حكم يك بدبختي آسماني مردمان جاهل و بي خبري باشند، سوزن در چشم دانش و تازيانه بر روي خنگ طلب آن كودك بدبخت زده، چشم بصيرتش را كور و پاي سمند طلبش را لنگ ساخته و نهال برومند اميد او را از ريشه بر مي كنند.’
جملاتي كه در آغاز سخن آمد، بخشي از مقدمه كتاب ‘ احمد’ نوشته عبد الرحيم تبريزي است كه يك قرن پيش منتشر شد. اين كتاب به صورت پرسش و پاسخ تنظيم شده ، حاوي مفاهيم پايه علم و فن است و به قول مولف ‘ از زبان اطفال در لباسي كه متعلمان را به كار آيد و مبتديات را بصيرت افزايد’ نگارش يافته است. به راستي كه چنين بوده و همين گونه است.
كتاب احمد را مي توان نخستين كتاب كمك آموزشي دانست كه به شيوه اي نوين و با اهداف آموزشي از پيش تعيين شده به زباني بسيار ساده نوشته شده است. مولف اهداف آموزشي هر فصل را در ابتداي آن معرفي كرده است و پيش از پرداختن به يك مفهوم علمي يا فني، نخست با طرح كردن يك داستان يا توصيف يك موقعيت خاص، توجه خواننده را به آن مفهوم جلب مي كند. سپس پرسش ها از سوي كودكي به نام احمد مطرح مي شوند و نويسنده در مقام پدر با آنها پاسخ مي دهد.
ويژگي هايي كه برشمرديم همراه با سادگي و گيرايي بيان و پرهيز كردن از گزافه گويي، كتاب احمد را اثر كمك آموزشي جاودانه اي ساخته است كه با در نظر گرفتن قدمت آن، به كار بردن واژه شاهكار براي توصيف آن شايسته مي نمايد.
اكنون كه يك قرن از انتشار كتاب احمد مي گذرد، انتظار داريم وضعيت كتاب هاي كمك آموزشي در كشور ما كه وضعيت چاپ و نشر و تعداد دانش آموزانش با دوران عبد الرحيم تبريزي قابل مقايسه نيست، بسيار دلگرم كننده و آن گونه باشدكه تبريزي اميد داشته است ؛ يعني، ‘ ذهن ابناي وطن در ابتداي تعليم في الجمله باز و روشن شده، در آتي از براي تعليم فنون عاليه مستعد شوند.’
براي اين كه ببينيم آيا چنين شده يا نه، بهتر است نخست با مرور برخي از كتاب هاي كمك آموزشي كه در جهان پيشرفته منتشر مي شوند، با ويژگي هاي كتاب هاي