تاریخچه

آلفرد آدلر اولین روانپزشکی عصر جدید در زمینه انجام مشاوره خانواده و خانواده درمانی است مدت‌ها قبل از آنکه تئوری سیستم ها برای روان درمانی به کار برده شوند رویکرد و سیستماتیک بود. پس از جنگ جهانی اول آلفرد بیش از ۳۰ کلینیک راهنمایی کودک در وین برپا کرد و در آنجا جلسات درمانی را در سخنرانی ها در حضور والدین معلمان و اعضای انجمن ملی برگزار می کرد.

 یک فرض اساسی در خانواده درمانی آدلری آن است که هم والدین و هم کودکان اغلب گرفتار  تعاملات منفی تکراری مبتنی بر اهداف اشتباهی می شوند که باعث برانگیختگی تمام طرفین درگیر می‌شود به علاوه این الگوها و تعاملات منفی بازتابی از گفت‌وگوی مستبدانه / سهل انگارانه است.

مشاوره خانواده یا خانواده درمانی گشتالتی از نظر گشتالت  ریشه گرفته است و توسط پرز مطرح شده است . پرز یک روان تحلیلگر آموزش دیده بود و کار اصلی اولیه و نمونه‌ای از فرمول بندی مجدد از زیربنای غریزه به سمت خود بود. محور تفکر او نظریه روابط موضوعی بود این ترکیب از اندیشه‌های فرویدی ها و نو فرویدی ها درون چارچوب ارجاعی از روانشناسی گشت ها به شکل ارتباط نزدیک از نظر سیستم های مدرن شکل گرفتند.

 مشاوره خانواده گشتالتی تلاش  می‌کنند تا اصول گشتالت درمانی را با بافتی که با خانواده‌ها کار می‌کنند سازگار کند به خاطر ارتباط نزدیک روانشناسی گشتالت و نظریه سیستم‌های مدرن حرکت طبیعی گشتالت درمانی در جهت فرآیند خانواده درمانی اجتناب‌ناپذیر است.

نظریه نظام های خانواده که یک رویکرد سیستمی با تمرکز بین فصلیست توست بوئن در دهه ۱۹۷۰ بنیان گذاشته شد. با اینکه بیش از ۴۰ سال از مدت شدن این نظریه می گذرد هنوز هم پاسخگوی بسیاری از مشکلاتی است که در خانواده‌های ایرانی وجود دارد و برای مشاوران می‌تواند کارکردهای موثری داشته باشد.

 از نظر بوئن خانواده یک نظام یا سیستم هیجانی بنیادی است وقتی خانواده توسط عوامل درون یا بیرون خانواده تهدید می‌شود سطح اضطراب در افراد بالا می‌رود و خانواده درگیر الگوهای تعاملی مشکل سازی می شود که از لحاظ هیجانی مخرب هستند.

 میزان اضطراب ای که یک خانواده تجربه می‌کند بستگی به میزان تمایز اعضای آن خانواده از دیگران دارد و این خانواده‌های با سطح اضطراب بالا را توده نامتمایز خود نام‌گذاری می‌کند در این خانواده‌ها رابطه هیجانی بسیار شدیدی به چشم می‌خورد که شکل در هم تنیدگی یا ادغام را به خود می‌گیرد در عوض خانواده‌هایی با سطح اضطراب پایین دارای اعضای از هستندکه متمایز از یکدیگر و رفتارهای مستقلی دارد.

ارکان خانواده درمانی یا مشاوره خانواده راهبردی درمان راهبردی میلتون اریکسون ،الگوی درمان کوتاه مدت موسسه پژوهش روانی ،درمان ساختاری مینوچین ،نظریه سایبرنتیک گریگوری باتسون و نظریه ارتباط دان جکسون است.

 در خانواده درمانی راهبردی اعتقاد بر این است که همه خانواده‌ها یک سلسله مراتب طبیعی وجود دارد که در آن والدین و مراقب آن به عنوان رهبران نقش‌آفرینی می‌کنند وقتی سلسله مراتب خانواده دچار عدم تعادل می گردد مسائل و مشکلات خود را نشان می‌دهند بنابراین درمانگر باید از طریق آموزش چگونگی رهبری به والدین به سازماندهی مجدد آن بپردازد وقتی تعادل طبیعی ایجاد شد خانواده پیشرفت می‌کند و مسائل از بین میرود.

 مشاوره خانواده ساختاری یا خانواده درمانی ساختاری به وسیله سالوادور مینوچین و همکارانش در دهه ۱۹۶۰ ایجاد گردید مینوچین یک آرژانتینی یهودی بود که با برخورداری از یک زمینه روانپزشکی کودک در اوایل دهه ۱۹۵۰ وارد حوزه خانواده درمانی شده بود.

 در خانواده درمانی ساختاری خانواده خاستگاه هویت در نظر گرفته می‌شود یعنی محیطی که در آن فرد دو جزء اساسی هویت یعنی فردیت و حس تعلق را شکل می‌دهد اعضا یاد می‌گیرند که می‌توان در عین ارتباط با دیگران وجه تمایز و تفاوت را با آن ها داشته باشند و اجرای رضایتنامه این کارکرد می‌تواند بستر مناسبی برای پرورش سلامت باشد‌.

ویرجینیا ستیر  مبدع رویکردی در مشاوره خانواده یا خانواده درمانی است که تحت عناوین مختلفی نظیر الگوی رشدی ستیر، الگوی ارتباطی ستیر ،الگوی فرآیند اعتباریابی انسان ،خانواده درمانی تجربیاتی ستیر، الگوی انسان گرایی ستیر و درمان نظام‌مند تغییر ستیر از آن یاد می‌شود.

 ستیر به دنبال بهبود کیفیت ارتباطات و تعاملات افراد در درون ساختار خانواده بود و معتقد بود که ادراکات هیجانات و اعمال مراجعات با پویایی‌های آنها در واحد خانواده مرتبط است لذا باید شناسایی و آنها پرداخته شود.

ویتاکر در اوایل ۱۹۴۳ همراه کردن فرزندان و همسران را در جلسه مشاوره گسترش داد این اقدام از سه مفهوم نشأت گرفت استفاده از درمان مشترک، بازی و عاطفه. در خانواده درمانی رابطه همکاری نزدیک ویتاکر با مالون و وارکینتین جزئیات فرایند و تکنیک درمان مشترک در خانواده درمانی را ایجاد کرد.

 تاکید ویتاکر بر نقش عواطف که به شدت از آن دفاع شده بود تاکید کلیدی در روان درمانی روان پویایی بود نقش بازی در درمان به شکل خاصی همسو با مکتب روانشناسی خود و روان تحلیلی است جایی که کارکردهای رها از تعارض خود و تکمیل جنبه‌های متعارض و مشکل‌ساز فرد جنبه‌های مهمی از شخصیت فرد محسوب می شود.

مشاوره و درمان شناختی رفتاری تلفیق رویکردهای رفتاری و رویکردهای شناختی است درمان شناختی رفتاری با اینکه نسبت به سایر درمانهای سنتی حوزه جدیدی از درمان روانشناختی است ولی با اینها با رشد سریعی که در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ داشته است توانسته در بین متخصصان بالینی و مشاوران جایگاه ویژه ای پیدا کرده و روز به روز بر رشد و توسعه خود بیافزاید.

 مشاوره خانواده شناختی رفتاری با نظریه سیستم ها نیز هماهنگ است و شامل این فرضیه می شود که اعضای خانواده به طور همزمان ولی دیگر تأثیر می‌گذارند و تأثیر می‌پذیرد رفتار یکی از اعضای خانواده موجب بروز رفتار ها شناخت ها و هیجان ها در سایر اعضا می گردد و بلعکس.

گروه سیستمی میلان با انگیزه نارضایتی از درمان فردی در بهبود اختلالات توسط چهار روانپزشک در شهر میلان ایتالیا شکل گرفت کندی فرایند و عدم نتیجه رضایت بخش آنها را برانگیخت تا روش متفاوتی را در درمان عملی خلق کند.

 مدل میلان روش جدیدی را برای نگرش به خانواده ارائه کرد در سراسر درمان و به طور سیستماتیک بر درچه خانواده در طول زمان تاکید می‌کرد و تلاش می‌کرد تعیین کند خانواده‌ای که با مشکل به درمان می‌آید چگونه تلاش می‌کند تا آن را حل کند به علاوه بر مفهوم جدید بی طرفی درمانگر برای خانواده درمانی نگرانی از ماهیت مستقیم خانواده درمانی راهبردی و خانواده درمانی ساختاری ناراضی بودند خوشایند بود.

 گروه چهار نفره اولیه میلان دو سبک را با تعهد نسبت به رویکرد راهبردی اساسی و اولیه در پیش گرفتند که یکی با تاکید بر طراحی مداخلات برای چالش با سیستم و باورهای خانواده و مختل کردن بازی های خانوادگی فعالیت می کرد و دیگری مقید به رویکرد سازه گرایی اجتماعی مشارکتی با تاکید بر معنای ضمنی مثبت و سوالات حلقوی برای نوسازی سیستم باورهای فرد می باشد این گروه سازه  گرایش اجتماعی بیشترین تاثیر را بر آمریکای شمالی انگلستان و ایرلند داشته است.

مشاوره خانواده یا خانواده درمانی هیجان مدار رویکردی انتقادی و کوتاه مدت است که تمرکز آن برای کمک به زوجین در ایجاد رابطه نزدیک است به صورتی که وضعیت دلبستگی ایمن را برای فرد ایجاد کند. در عمل EFT  ترکیبی از دو موضوع مختلف است اول تمرکز بر اینکه مردم چطور در ارتباطات نزدیک شان تجربه‌های هیجانی شان را شکل می دهند و دوم اینکه چه الگوهای تعاملی کیفیت ارتباطشان را شکل می‌دهد.